از ابتدای قرن بیستم تاکنون 250 جنگ در جهان انجام شده و این جنگ‌ها سلامت اجتماعی کودکان و سلامت فردی آنها را به خطر می‌اندازد. درآغاز هزاره سوم و از سال 2003 میلادی هم که ایالات متحده به عراق حمله کرد 3 میلیون انسان بی‌خانمان شدند که نیمی از آنها کودک بودند.
پس از جنگ هم با افزایش ناامنی، پدیده دزدی کودکان برای باج گیری از خانواده آنها بسیار رایج شد.براساس پژوهشی که یونیسف روی 600 کودک عراقی 3 تا 10 ساله در سال گذشته انجام داده، نیمی از این کودکان فشارهای روانی بسیاری را متحمل شده از جمله اینکه شاهد کشته شدن پدر و مادر خود بوده اند و این صحنه مدام در ذهنشان مرور می‌شود.
پژوهش دیگری نیز که روی بزرگسالان عراقی در شهر موصل که در جنگ شرکت داشتند یا در معرض جنگ بودند، انجام شد وحاکی از آن بود که 75 درصد این افراد دچار بیماری استرس پس از حادثه شده اند که در اثر این بیماری، فرد دچار علائم اضطراب و احساس ناامنی می‌شود.
بی‌تردید جنگ علاوه بر عوارض کوتاه مدت که سلامت جسمی را به خطر می‌اندازد عوارض روانی و اجتماعی بسیاری در درازمدت با خود به همراه دارد.
کودکان بی‌دفاع
این اطلاعات و آمار درحالی هفته گذشته در همایش یک روزه «کودکان، قربانیان خاموش جنگ ها» مطرح شد که علی نجفی توانا، حقوقدان، با اشاره به تاثیر غیرمستقیم جنگ بر کودکان گفت: «کودکان در شرایط جنگی آسیب پذیرتر ازدیگر افراد هستند، در عین حال جنگ اثرات غیرمستقیمی مانند اشاعه فحشا، هدایت افراد به بزهکاری و افزایش توزیع مواد‌مخدر را با خود به‌دنبال دارد.
نجفی توانا همچنین در این همایش از فقدان ساز وکار مشخص حقوقی برای دفاع از حقوق کودکان در ایران انتقاد کرد.
اوگفت:با نهایت تأسف می‌گویم که در مقررات داخلی ایران بر خلاف قوانین بازدارنده در سطح جهانی، ساز و کار مشخص و کارآمدی برای دفاع از حقوق کودکان نداریم و حمایت لازم از کودکان در مواجهه با دشواری‌های احتمالی زندگی انجام نمی‌شود.
به گفته این حقوقدان در آخرین قانون حمایتی مصوب سال 1383 نیز پدر و مادر از فهرست کسانی که به کودکان آسیب می‌رسانند مستثنی شدند، در حالی‌که درصد قابل توجهی از کودک آزاری‌ها در کشور ما از سوی پدر و مادرهای فاقد صلاحیت انجام می‌گیرد.
نجفی توانا یکی از مهم‌ترین مشکلات را موضوع مناقشه برانگیز ممنوعیت اعدام کودکان زیر 18 سال دانست و گفت: ممنوعیت اعدام افراد زیر 18 سال که تا کنون نادیده گرفته شده به این دلیل باید لازم الاجرا باشد که مسئولیت کیفری از افراد زیر 18 سال در قوانین و مقررات بین‌المللی سلب شده شده است.
مجازات کودکان باید مناسب با امتیازهایی که در زندگی به آنان داده شده باشد. وقتی سن قانونی در کشور 18 سال تمام است چگونه می‌توان برای کودکان کمتر از 18 سال مسئولیت کیفری کامل درنظر گرفت؟!
این درحالی است که دیدگاه‌های فقهی نیز در این باره متفاوت است. باید پذیرفت که جامعه دانا جامعه‌ای است که در آن به تمامی جوانب حقوق بشر و ابعاد منطقی و اجرایی آن توجه می‌شود.
کمیته توانبخشی بازماندگان کوچک
«مارکوس کوت» مدیر ارتباطات کمیته بین‌المللی صلیب سرخ نیز در این همایش یک روزه که به همت کمیته بین‌المللی صلیب سرخ، جمعیت هلال احمر و سازمان دفاع از قربانیان خشونت برگزار شد، با حمایت ازتربیت گروه‌های کارشناسی برای توانبخشی کودکان قربانی جنگ، گفت: یکی از فعالیت‌های مهم صلیب سرخ بازگرداندن کودکان، قربانی به محیط خانواده است که از آن جمله می‌توان به آزاد کردن زندانیان زیر 14 سال در جنگ‌ها اشاره کرد.
کوت افزود: ماموریت این کمیته حفاظت از کرامت قربانیان جنگ و خشونت‌های داخلی، یاری رسانی به قربانیان و پیشگیری از ایجاد آلام انسانی از طریق ترویج و تقویت قوانین و اصول حقوق بین‌المللی بشر دوستانه است.
کودکانی که در معرض هرگونه اعمال خشونت به ویژه جنگ بوده اند، خشونت را به سایر همنوعان خود نیزانتقال می‌دهند. از سوی دیگر کودکانی که در معرض جنگ بوده اند احساس همدلی هرگز درآنها شکل نمی‌گیرد و دچار بی‌احساسی می‌شوند چرا که کودکی که با خشم بزرگ می‌شود همیشه می‌خواهد انتقام بگیرد.
درتربیت گروه‌های کارشناسی برای توانبخشی کودکان قربانی جنگ که قرار است به شکل سازمان یافته‌ای در ایران انجام شود، از سازمان‌های دولتی، غیردولتی و مؤسسه‌های خیریه استفاده خواهد شد.
مانلی آقاخان، مسئول طرح حمایت از کودکان یونیسف در ایران نیز می‌گوید: به‌دلیل درگیری‌های مسلحانه و خشونت‌های داخلی، در حال حاضر 20 میلیون کودک یا پناهنده بوده و یا در داخل کشور خود آواره هستند.
دختران و زنان به‌دلیل آسیب‌پذیری جنسی یکی از گروه‌های هدف در جنگ‌ها هستند که گذشته از خشونت جنسی، از آنان به‌عنوان یک سلاح جنسی استفاده می‌شود.
یونیسف اعتقاد دارد کودکان در همه جای دنیا، دارای حقوق یکسان و ویژه‌ای هستند، چون کودکان به شدت از نظر روحی و روانی آسیب‌پذیرند و در جنگ‌ها مورد آزار به‌مراتب بیشتری قرار می‌گیرند.
جنگ تاثیربسیاری بر وضع سلامت کودکان می‌گذارد که در ابعاد مختلف قابل بررسی است و یک کودک قربانی جنگ، علاوه بر ازدست دادن سلامت جسمی، وضعیت روانی و اجتماعی خود را نیز در خطر می‌بیند.این در شرایطی است که در 10 سال گذشته،2 میلیون کودک در اثر جنگ جان باخته‌اند.
فراموش نکنیم، کودکان مناطق جنگ زده با اسباب بازی‌هایی که بیشتر آنها سلاح‌های جنگی هستند، امروز در حال تکرار همان صحنه‌هایی هستند که دیروز شاهد آن بوده‌اند.
